Kundur (The Condor)

Huk comunidadpis, huk runa tiyasqa ususinwan. Kay ususinsi uvijata michiq, llamakunata ima. Chaysi, kay warmichamanta sapa p'unchay riq watukuq huk wayna, allin k'achalasqa. Sumaq p'achayuq, yana p'achayuq, yuraq chalinayuq, sombriruyuq ima. Chaysi, sapa p'unchay ripayaq. Hinaspansi, warmichawanqa allintaña amistadta ruwasqaku; pukllakuqku, imas. Hinaspansi, huk p'unchay pukllasqaku. “Qan uqariwanki; ñuqa uqarisayki,” chaynata. Chaysi, hinapi hinapi pukllasqankupis, warmichataqa uqarirparin. Ña altutaña uqarishaqtinsi chayraq warmichaqa riparakun altupiña kasqanta.

Chaysi, huk qaqa ukuman, t'uquman winarapusqa warmichataqa. Chaysi, chaypi kay waynaqa kundurman tukupusqa.

Hinaspansi, huk killa, iskay killa hinañas uywashan warmichataqa; aychawan, tukuy imaymananwan: aycha kankata, aycha t'imputa ima quspa. Chaysi wata hinaña kashaqtinkus ña warminña kapusqa. Hinaspa wawachata wachakusqa kay sipascha.

Chaysi, sipaschaqa tuta p'unchay waqayushan taytanmanta:
“Imaynataq taytari sapallan qhipan? Pitaq taytaytari qhawashan? Pitaq uvijachaykunta qhawashan? Pusapuway maymantam apamuwarqanki. Chayman pusapuway,” nispansi valiyukun kundurtaqa.

Chaysi kundurqa mana kasunchu. Hinaspansi, huk p'unchay huk q'intichaqa rikhurisqa. Chaysi, warmichaqa nin: “Ay, q'intichalláy q'inticha! Piñataq qanhinaqa raprayuq kanki? Mana ñuqa kaymanta imaynatapas urayuyta atinichu. Wata masñam pusaramuwan, waynaman tukuspa huk kundur. Chaymi kunan warmin kapuni. Hinaspa ña wawachaytapas wachakuniña,” nispa.

Chaysi q'intacha nin: “Ama waqaychu, yaw sipas. Ñuqa yanapasayki.” Chaynatas q'intichaqa nin: “Kunan willaramusaq taytaykiman maypi kasqaykitapas. Taytaykipas maskhashasunki,” nispa.

Chaysi kay sipaschaqa nisqa: “Riqsinki riki yaw q'inticha wasiytaqa? Wasiypiqa askha t'ikakuna sumaq kashan. Imaynapipas yanapawanki, chayqa chay wasiypi kaq t'ikakunapas qanpaqmi kanqa q'ala,” nispa.

Chayta niqtinsi, kusisqa q'intichaqa kutirin llaqtaman. Chaysi, nimun taytanta: “Ña yachaniña maypichá ususiyki kashan. Altupin t'uqu ukupi kashan. Kundurpa warminmi. Ichaqa manam atisunmanchu hinallata pusampuyta,” nispa. “Aparikusun huk machu asnuta”, nispansi q'intichaqa yachashin machulaman.

Chaysi rinku. hinaspa, aparikunku machu asnuta. Chaysi churayunku pampallapi. Chayqa kundur, chay machu asnu mikhushanankama, q'intichaqa machulachawanqa chicata, sipaschata urayachimpunku qaqamanta. Hinaspansi, apasqaku iskayta hamp'atukunata: huk huch'uyta, huk hatunta. Chayqa, chay hamp'atukunata saqinku chay qaqa t'uqu ukupi. Hinaspansi urayramuqtin pusakapun machulacha ususintin.

Chayqa, q'intichataq rin kundurpa kasqanman. Hinaspansi willamun: “Yaw kundur, manan qan yachankichu ima desgraciachá wasiykipi kashan,” chayta nispa.

“Imataq pasarunri?” nispansi kundurqa nin.

“Warmiykin wawaykipuwan hamp'atuman tukurunku,” nispa.

Chayqa phawaspas kundurqa qhawaq rin. Hinaspansi t'uqu ukupiqa manañas sipaschu nitaq wawanchu kapun: iskay hamp'atullaña kasqa. Chaysi, mancharikuspa, manaña imatapas ruwasqachu. Chayqa, q'intichataq sapa p'unchay sipaschapa wasinpi t'ika ukullapiña sapa p'unchay kaq.